१. नयाँ घर
हाम्रो घर (रोल्पा, राङ्कोट, जैपा) माओवादी ‘सेल्टर’ थियो ।
पाहाबाङे भुरे माष्टर, नरजीत दमाई, थमे सुनार, हर्कबहादुर रोका मगर (कमरेड आकर्षण, ब्रिगेड कमाण्डर), पोष्टबहादुर बुढामगर (रणदीप, ब्रिगेड सहकमाण्डर), ओयाल झाँक्री (कमरेड लखन्ते, जो जनयुद्धकालमा मारिए) र पाछाबाङे भेना (नन्दबहादुर बुढामगर, कमरेड बेहोसी, अहिले विप्लव माओवादी नेता), भागमल पुन (कमरेड रक्तिम) का रासोबासो नै थियो । पाहुनाजसरी कहिलेकाहीँ पुग्थे रामबहादुर थापा ‘बादल’, कृष्णबहादुर महरा, नन्दबहादुर पुन पासाङ, वर्षमान पुन, जयपुरी घर्तीमगर, सन्तोष बुढामगरहरू पनि ।
जेईलाई मन पर्ने दुई जना थिए, पाछाबाङे भेना र ओयाल झाँक्री । कारण थियो, बुइँकलमा लुकेर बस्दा ती कमरेडले कुचो, दाम्लो र बर्रे बाट्थे । डोको बुन्थे ।
एक दिनको कुरा हो । बुइँकलमा खाना पु-याउन गएको बेला कमरेड बेहोसीले भने, ‘साला बड्डा ! यो किताब पढ्नुस् ।’
उनले हातमा थमाएको यामान किताब थियो, आहुतीको नयाँ घर ।
उनले हातमा थमाएको यामान किताब थियो, आहुतीको नयाँ घर ।
त्यसअघि हातमा कि रुसी किताब परेका थिए कि चिनियाँ कि भियतनामी । खस नेपाली भाषामा अनुदित ती किताबले देखाउने नाउँ, ठाउँ र परिवेश सात कोषपारिका ‘अनचिनार’ थिए ।
क्रान्ति, आन्दोलनकै विषयमा रैथाने किताब पहिलोपालि हात परेको थियो ।
पढेँ । घत प-यो । थप एक दुई जनालाई पनि पढ्न भनें ।
पढेँ । घत प-यो । थप एक दुई जनालाई पनि पढ्न भनें ।
मन पर्नुको पहिलो कारण थियो, हात्तीवन इँटाभट्टामा काम गर्दा काठमाडौंलाई जान्ने हुटहुटी जागेको थियो । दोस्रो, स्कुले विद्यार्थी नेता भइटोपलेकाले, नयाँ घरका घटना, पात्र, परिवेश त नेताले ‘कान फुकेका’आफ्नैजस्ता लागे ।
तेस्रो, कम्युनिष्ट आन्दोलनकर्मी सिलसिला महर्जन, कमरेड क्षितिज, सूर्यजस्ता पात्र नाउँ र परिवेश जाने/सुने/देखेजस्ता लागे । चौथो, नेताले सुनाएका सपना किताबमा भेटें ।
पढेपछि नयाँ घरले सपना देखायो । सपना मात्र देखाएन, लेख्न नि लगायो । एसएलसी परीक्षा दिएपछि उपन्यास भनेर ठूलो नोटबुक भरें । पछि थाहा पाएँ, कुरा नयाँ घरका सिलसिला, क्षितिज, सूर्यका थिए । पात्रका नाउँ र ठाउँ मात्र रोल्पा, रुकुमका ।
जान्नेसुन्ने माओवादीले भन्छन्, ‘जनयुद्धकालमा धेरैले पढेका किताबमध्ये एक हो नयाँ घर ।’
जान्नेसुन्ने माओवादीले भन्छन्, ‘जनयुद्धकालमा धेरैले पढेका किताबमध्ये एक हो नयाँ घर ।’
नेपाली वाम आन्दोलनबारे पढेको पहिलो रैथाने राजनीतिक उपन्यास थियो नयाँ घर । शायद, किशोरवयमै पढेकाले हो कि, आहुतिसँग आक्कलझुक्कल भेट हुँदा नयाँ घर देख्छु ।
२. निसाः द लाइफ एण्ड वर्ड्स अफ ब कुङ वुमन
दोहो-याएर पढेका कोर्सबाहिरका किताबमध्ये एक हो, मेर्जोरी शोस्टककृत निसाः द लाइफ एण्ड वर्ड्स अफ ब कुङ वुमन ।
किताबले दक्षिण अफ्रिकी कलहारी मरुभूमिवासी कुङ आदिवासी महिलाको कथा भन्छ ।
किताबले दक्षिण अफ्रिकी कलहारी मरुभूमिवासी कुङ आदिवासी महिलाको कथा भन्छ ।
आदिवासी भाषा संस्कृतिभन्दा बाह्र हात परकी गोरी महिलाले लेख्दा कति कुरा त छुटेका होलान् । तैपनि किताबले तान्दैतान्दै लगेर घरीघरी भावुक बनाउँछ । अफ्रिकी आदिवासी भूमिमा फनफनी घुमाउँछ ।
मानवशास्त्री शोष्टकले आफ्नो अध्ययनको सिलसिलामा गरेको फिल्ड वर्कलाई आधार बनाएर यो पुस्तक लेखेकी थिइन् ।
झण्डै नेपालका राउटेजस्तो समुदायकी निसाले आफू बच्चा हुँदा, किशोरी हुँदा, तरुनी हुँदा, प्रेममा पर्दा, बिहे गर्दा, आमा बन्दा, नजिककालाई छोड्नुपर्दा र बूढी हुँदासम्मको कथा कहँदै कुङ महिला सिलुक सुनाएकी छन् ।
झण्डै नेपालका राउटेजस्तो समुदायकी निसाले आफू बच्चा हुँदा, किशोरी हुँदा, तरुनी हुँदा, प्रेममा पर्दा, बिहे गर्दा, आमा बन्दा, नजिककालाई छोड्नुपर्दा र बूढी हुँदासम्मको कथा कहँदै कुङ महिला सिलुक सुनाएकी छन् ।
३. आकाशको फल
सानो छँदा एकपालि मधेश पुगेथें । त्यो थियो, हाम्रो गाउँको स्कुलमा (रोल्पा राङ्कोट) पढाउने गुरु हरेन्द्रप्रसाद चौधरीको गाउँ, बारा, नरही, औनिया । अनौठो त के थियो भने, गुरुको नाउँसँग जोडिने प्रसाद भेटेजति सबैका थिए । यहाँसम्म कि एक जना लालबहादुर थिए । उनको पूरा नाउँ थियो लालबहादुर प्रसाद चौधरी ।
बाराली थारू र यादवगाउँ नै कलिलो क्यान्भासमा कोरिएको मधेश जीवनचित्र थियो ।
कसरी हो कुन्नि ? त्यही मधेश भेटले लागेथ्यो मधेश तिर्खा ।
कसरी हो कुन्नि ? त्यही मधेश भेटले लागेथ्यो मधेश तिर्खा ।
एसएलसी सकेर आईए पढ्न रोल्पाबाट दाङको घोराही झरें । त्यसै बेला कसैले हात पारे, मनु ब्राजाकीकृत आकाशको फल । टीकाराम उदासी, उदय जीएम, गंगा बीसी, केएल पीडितमध्ये कोही थिए शायद ।
आकाशको फलभित्रका कथाले तान्दैतान्दै मधेश पु-यायो । सावँला रङे ससाना घटनाक्रम देखाउँदै मधेशका सामाजिक जीवनका जटिलता, सम्बन्ध र घामपानी भने । पढेपछि लाग्यो, कुर्कुरे बैंसमा पनि पुगें, बच्पनमा पुगेको मधेश । मधेश तिर्खा मेटेजस्तो लाग्यो । कुल मिलाएर आकाशको फल मीठो लाग्यो ।
मधेश फ्लेवरको अब्बा आगमनपछि, श्याम साहको आँखाबाट नियाल्दैछु, आकाशको फलहरूलाई पनि ।
४. एउटा चित्रमय सुरुवात
पारिजातीय संस्मरण संग्रह एउटा चित्रमय सुरुवातले खुब तान्यो । र, पढेर पहिलो पालि बोध गरें, वास्ता नगरेका कति धेरै मसिना चिज पनि महसुर कलमले उन्दोरहेछ ।
सहज र सरल ढंगले जीवनका जटिल याम र संघर्षमय समय चित्रण छ संस्मरणमा । जुन दर्शन, समाज र संस्कृति रङले रंगिएका छन् ।
सहज र सरल ढंगले जीवनका जटिल याम र संघर्षमय समय चित्रण छ संस्मरणमा । जुन दर्शन, समाज र संस्कृति रङले रंगिएका छन् ।
५. शिरीषको फूल
कनेर पढें, पारिजातकृत शिरीषको फूल । यो नै यसरी कनीकुथी पढेको कोर्सबाहिरको पहिलो किताब थियो । अग्रज र साथीभाइहरूलाई भनें, ‘मलाई त शिरीषको फूलले घोच्यो । केही नि बुझिनँ ।’
कविता कर्ममा लागेको केही समयपछि फेरि पढें । त्यसपालि अलिअलि फूलले चुमे ।
किताबारे साथीभाइले नि सोध्न थाले । एक वर्षको अन्तरालमा, साथीभाइलाई भनिटोपल्नलाई भए पनि तेस्रोपालि पढें ।
शब्दशब्द र वाक्यवाक्यमा अल्झिएँ । जादुगरी शब्द रङले फुलेको शिरीषको फूलमा अल्झिएको मन अझै घर फर्केको छैन ।
(कुराकानीमा आधारित)
(कुराकानीमा आधारित)
from shilapatraप्रकाशित मिति: शनिबार, कात्तिक २३, २०७६, ०८:२३:००
No comments:
Post a Comment