अनिश्चित पर्खाई

कार्तिक १७ अर्थात् नोभेम्बर ३ । हेरिरहेछु, आइबीएन७ च्यानल । मोटो किताब टिभीमा देखाउँछ । कभरमा इन्दीरा गान्धीको फोटोमाथि लेखिएको छ, ‘१९८४ ।’
अँ, एक केटी छ, स्टुडियोमा कार्यक्रम संचालिका । छेउमा बसिरहेका छन्, अधबैसे शिख महिला ।  
संचालिका अक्क न बक्क परेकी छ । बक फुटेकै छैन सोध्नलाई ।
‘त्यसदिन कस्तो थियो ? के भयो ?’ मुश्किलले सोध्छे ।
अधबैशे र बूढी महिला बोल्दैजान्छन् । बोल्दाबोल्दै थामिन्छन् । र, घटना सुनाउन आँसुबाहेक अरु बचेको छैन । तर चाहिएको छ, बोली । कार्यक्रम संचालिकाले गर्नुपर्ने हो, प्रश्न । प्रश्नकर्ता आफै भक्कानिएर डाको छाड्छेजस्तो छ । उसेको अनुहारले भन्छ, थाम्न १२ बजेको छ ।

विज्ञापन पनि सकियो । सोध्नु पर्ने छ । र, भन्नुपर्ने छ ।
घटना भन्न बोली होइन आँसु झर्न थाल्छ ।
आङ सिरिड्ड गर्छ ।
४० टेके जतिकी महिला । कहानी भन्दै जान्छे, ‘थिए, मिलिटरीमा मेरा बा । तर, पुलिसले लिएर गए । जिउँदै जलाए ।’
सेनामा कार्यरत उनको श्रीमान्लाई पनि मारे ।
त्यसपछि ?
कोही बचेनन् ।
अनि ?
भन्छे, ‘मात्रै म बचेँ । हजुरआमा थिइन्, गइन् ।’
पुलिसकहाँ गई । न्याय दिएन । सरकारकहाँ पुगी । सुनुवाई भएन । बदला लिन खोज्ने ठाउँ चहार्दै गई । भेटी एकजना । र, घरजम गरी उसैसित । अन्डरओल्र्डको मान्छे भन्ने थाहा पाएपछि पक्राउ परी । ९ वर्ष जेल सजाय काटेर भर्खरै निस्की । भनी, ‘जसरी जलाए मेरा बाबालाई, मेरा पतिलाई उसैगरी जलाउन चाहन्छु । मलाई तीन घण्टा भए पुग्छ ।’
उसको भनाइसँगै आँखाभरि आए, अनगिन्ती नेपाली अनुहार ।
कमरेड हिमाल । उनका सोल्टी ।
मुसिकोटबाट चुनबाङ आउँदैगरेका पुलिसले हिमालको दाजुभाउजू र दिदीभिनाजुलाई एकै चिहान पारे । केही समयपछि  हिमाल र उनको दिदीको देवर दुवै माओवादी सेना भए ।
अहिले ?
कमरेड हिमाल बटालियन भिसी छन् भने उनको सोल्टी वाइसीएल । यसैगरी माओवादीले मारेका परिवारका सदस्य पनि पुलिस र नेपाली सेना भएका छन् ।
स्क्रिनमा आइन् एक अधबैसे महिला । भन्न थालिन्, ‘खाना खाँदैथियौं...।’
त्यसपछि ?
नबोली चुपचाप बस्छिन् ।
‘मसँग त्यसदिनको सम्झनाबाहेक अरु केही पनि छैन । न तस्वीर बच्यो न त,’ यति भनेपछि थप बोल्न सकिन ।
रोल्पाको सिंजाखोलाको घटना सम्झिएँ । जेठा छोराबुहारीको बिहे भएको दुई साता पनि भएको थिएन । छोरीज्वाइ भर्खरै कालापाबारबाट आएका थिए । घटना थियो, २०५६ को । ती माओवादी थिएनन् । सर्वसाधारण थिए । टाटेडाँडाभन्दा पर जंगलमा सोत्तर लिएर फर्कंदैथिए । पुलिसले चारैजनालाई सोत्तरको रांगेसँग लग्यो, जंगलछेउको घरमा। माओवादीलाई खाना पु¥याएको आरोप लगायो । श्रीमान्का सामुन्ने पुलिसले बलात्कार गरे । दाम्लोले बाँधे । सिस्नोपानी लगाए । घरवालाको घर फोडेर आलु पकाए । खाए । र, जानुअघि चारैजनालाई एउटै खाडलमा पुरे ।
‘एउटा फोटो थियो दाजुको । लुकाउँदालुकाउँदै मधुरो भइसकेको थियो । बचेको त्यै एउटा फोटो पनि सहिदका फोटो पत्रिकामा निकाल्ने भनेर माओवादी नेताले लगे । तर, लग्ने नेता नै भागेछन् । न पत्रिकामा छापियो न त फोटो नै बच्यो । दाजुको फोटो मनमा बाहेक अन्त छैन,’ सिंजाखोलामा मारिनेकी बहिनी सीताले भनेकी थिइन् । उसका भाउजू त भर्खरै विहे भएको थियो । गाउँमा न हो, बिहेमा फोटो खिच्ने चलन पनि त थिएन । माइतमा छ होला तर उनीहरुले ल्याएका रहेनछन् । कालापार हिंड्ने दिदीभिनाजुको पनि फोटो थिएनन् । सीताले भन्दैथी, ‘कोही बचेनन् । तपाईंलाई देखाउने तस्वीरसमेत जलाए । अब हामीसित दिदीभिनाजुको नासो त यो नानी छ । यो नानी पनि जलेर विरुप भई ।’
अँ, स्क्रिनमा भन्दैथिइन् । बच्नलाई के नै बाँकी राखिएन । भन्दै गइन्, ‘सबै छोराका कपाल छोरीको जस्तै बनाइदिएँ । (कारण शिख पुरुष भनेर चिन्छन् भनेर।) तर कोही पनि बचेनन् ।’
उनीहरुका अनुहार नै काफी थियो । के सुनिसक्नु थियो र उनीहरुका बयान ।
कार्यक्रम संचालिकाले भनी, २५ वर्षदेखि तिनका आँखामा लगातार आँसु बगिरहेछ । अझै सकिएको छैन ।
साँच्ची आँसु सकिएको दिन के होला हँ ? कल्पेर पनि अत्यास लाग्यो ।
अर्की एक बूढीआमा आइन् । उनको अनुहारमुन्तिर लेखियो, ‘भागी कौर ।’
भन्न थालिन्, ‘उनीहरु (पुलिस र हिन्दू) ले छोरालाई पनि आगोमा हाले ।’ उनले छोराको पुकारा गरिन् रे । पाउ छोइन् रे । तर मानेनन् रे । भनिन्, ‘पति बचाउन पनि खबै कोशिस गरेँ । सकिनँ । उनीहरुले सबलाई जिउँदै आगोमा हाले ।’
उनले यसो भनिरहँदा जनयुद्धताका जिउँदै आँखा झिकेर जलाइएकी रोल्पाकी कुमारी बुढा आँखाअघि उभिइन् । पुलिसले जिउँदै उनको आँखा झिके । र, जिउँदै जलाए । उनका छरछिमेकका बालबालिकाका सामुन्ने यी सब हर्कत गरे । अहिले पनि त्यस घटनाबारे बताउन छिमेकीसमेत असमर्थ छन् । परिवारका सदस्यले झन् कसरी सक्थे ?
अर्की एक अधबैसे आइन् । उनको अनुहारमुन्तिर लेखियो, ‘पप्पी कौर ।’
उनको परिवारका १० जना मारिएछन् । सबलाई जिउँदै जलाइएछ । भन्दैगइन्, ‘न्याय मिल्ला र परिवार सदस्यका सपना कतै भेटिएला भनेर पर्खदापर्खदा २५ वर्ष बित्यो। मिलेको छैन ।’
कौर बोल्दैथिइन् । उनको मनसाय बुझी क्यार, संचालिकाले। अर्की बूढीआमैलाई सोधी । बूढीआमै बोल्न थालिन्, ‘क्या कहुँ बेटा । न उपरवालेले सुना न इन्सानोने ।’
परिवारजन गुमाउने र शरीरका अंग गुमाउनेका सपना र आँसु डलरमा बिक्री हुन्छ । जनयुद्धमा परिवारजन गुमाउनेका आँसु डलर खेती गर्नेका लागि गनारी खेत भए । डलर फलाउन देशभित्र र बाहिरका डलर खेतालाका रासोबासो नै रोल्पामा छ ।
सेना पुलिसले मारेका होऊन् या माओवादीले । तिनका परिवारका आँसु एउटै छ । जुन सपना बोकेर मारिएका भए पनि तिनलाई गुमाउने परिवारजनको आँसु उस्तै छ । उनीहरुको पीडा उस्तै छ । आँसु जसको आँखाबाट झरे पनि आँसु नै रहेछ । र, तिनलाई बुझ्ने मन पनि ।
नेपालमा हजारको हाराहारीमा बेपत्ता छन् । जिउँदा छन् या मारिए ? अत्तोपत्तो छैन । सत्र हजारको हाराहारीमा ज्यान गुमाए । र, हजारौं घाइते छन् ।
तिनले कहिले पाउँलान् न्याय ?
प्रश्न अनुत्तरित छ, नेपालमा पनि । कारण –भारतको जस्तै छ, नेपालको सरकार । सत्ता । भनाइ छ, ‘वगकतष्अभ मभबिथ ष्क वगकतष्अभ मभलष्भम।ु